Ho vha na u binya hu linganaho 5 935 ho ṅwalwaho nga ṅwedzi wa Tshimedzi, vha vhugevhenga vho bvisela khagala
Vhukati ha Tshimedzi na Ḽara 2022 Afrika Tshipembe ḽo ṅwala zwiwo zwa 5 935 zwa u binya, ho amba Vhominista wa Mapholisa Vho Bheki Cele.
U bvisiwa ha zwiwo zwa vhugevhenga kha kotara ya vhuraru 2022/2023, Vhominista vha sumbedza uri zwiwo zwa u binya zwo itea hune vhapondwa vha dzula hone, zwi tshi dzhenisa na fhethu hune ha ḓivhiwa nga vhapondwa. Hezwi zwi vha zwo itwa nga vha lushaka, khonani na vhahura.
Kha tshifhinga tshenetsho tshithihi, vho ri vhapondi vha 4 992 vho farelwa vhugevhenga ha u pondiwa hu tshi ya nga mbeu. Kha miṅwedzi miraru, vhukhakhi ha vhugevhenga ho gonya nga 9,6%.
Hoṱhe vhukhakhi ha vhudzekani ho gonya nga 25,4%.
Kha miṅwedzi miraru, vhoṱhe vha 71 vho gwevhiwa lwa vhutshilo havho hoṱhe lwa 89 kha vhukhakhi vhu elanaho na vhudzekani. Nṱha ha hezwo, vha 219 vho gwevhiwa u bva kha ṅwaha muthihi u ya kha ya ṱahe, zwine zwa ita tshivhalo tsha 1 079 vhe mabanndani.
Vhaṅwe vha 143 vhe vha vha vhonwa mulandu vho gwevhiwa vhukati ha miṅwaha ya 10 na 19 vhe khothoni, zwine zwo ṱangana zwi ita tshivhalo tsha miṅwaha ya 2 063 vhe khothoni.
Vhaṅwe vhahwelelwa vha 67 vho gwevhiwa vhoṱhe miṅwaha ya 20 u ya nṱha nga milandu i fanaho na u sa ṱhonifha mbeu dza tshisadzini.
Vhominista vho ṱanganedza u gwevhiwa ha muvhulahi wa ṅwana wa miṅwaha ya malo ane a vha Tazne Van Wyk, ino vhege vhege uyo muvhulayi o gwevhiwa lwa vhutshilo hawe hoṱhe lwa ṱahe na miṅwaha ya 259 a mabanndani kha u vhulaha hawe lwa tshiṱuhu na u binya ṅwana muṱuku.
Vhominista vho ita khuwelelo kha vhadzulapo uri vha vhe dzikhonani musi vha tshi lwa na vhugevhenga, vha tshi ralo uri zwi ngaho izwo a zwi nga dzhielwi fhasi.
“Musi zwi tshi ḓa kha u thivhela na u fhedza nndwa dzi livhanaho na mbeu ya tshisadzini, zwi sala zwi sa fari zwavhuḓi vhathu arali ri tshi litsha u thivhela u tambudzwa na nndwa kha muṅwe muthu, ri si tsha amba vhana vha vhasidzana na vhaṅwe vha zwipondwa tshitshavhani.” Vha a amba.
Vho amba uri mafhungo haya a u shumisa zwileludzi zwa vhudavhidzani kha u dzhia dzividio na u ṋekana zwifanyiso a zwi tou vha zwavhuḓi kha lushaka na shango ḽo livhanaho na dzikhaedu.
“Musi vha tshi vhona zwiṅwe zwithu, kha vha ambe na u ita tshiṅwe tshithu. Vhuṱanzi vhu bvaho kha tshitshavha vhu nga thusa zwinzhi kha ṱhoḓisiso dza mapholisa.
Naho, ri sa tou dzhiela fhasi tshifanyiso tshi re afho nṱha, Vho Cele vho sumbedza uri mapholisa vha khou dzhiela nṱha vhukuma nga nḓila ya kushumele na mulayo nndwa dzi ṱuṱuwedziwaho nga mbeu ya tshisadzini.
Tshiteṅwa tsha u shandukisa mulayo wa vhugevhenga tshine tsha ḓo dovha tsha vhigwa u pfi DNA Act (Zwiṱhaṱhuvhi zwa u Sumbedza Vhunṋe kha zwi Tshilaho.) tshi ḓo thoma u shuma nga ḽa 3 Ṱhafamuhwe 2023.
Hezwi zwipiḓa zwa mulayo, vho amba, zwi ḓo bvisa vhabinyi hafha dzibadani.
“Ndi zwa ndeme vhukuma u vhona uri vhaṱuṱuwedzi vha dzinndwa kha vhafumakadzi na vhana na zwigwada zwine zwi nga kwamea vha fariwe.” Vho ralo.
Vhukhakhi hoṱhe ha zwa vhudzekani ho tsa nga 25,4%, tshiṱatistiki tshi a sumbedza.
| Tshiteṅwa tsha vhukhakhi | Nomboro |
| U binya | 9.8% |
| Vhugevhenga ha zwa vhudzekani | 4.1% |
| U lingedza vhukhakhi ha vhudzekani | 45.6% |
| U ita vhukhakhi ha vhudzekani | 25.4% |
–SAnews